Od 18. februara 2025. godine, u Univerzitetskom kliničkom centru Kragujevac, zvanično je počeo skrining za rano otkrivanje raka pluća. Nosioci projekta su Ministarstvo zdravlja Republike Srbije, Institut za javno zdravlje Srbije dr Milan Jovanović Batut, UKC Kragujevac i Dom zdravlja Kragujevac.
- Želim da izrazim zahvalnost Ministarstvu zdravlja, jer je prepoznalo značaj ranog otkrivanja karcinoma pluća. Posle Novog Sada i Beograda, Kragujevac kao regionalni centar, pokretač je ovog, rekli bismo istorijskog projekta, s obzirom na brojke oboljevanja od karcinoma pluća. Karcinom pluća je u svetu na prvom mestu po oboljevanju stanovništva, a u Republici Srbiji, godišnje se otkrije preko 8.000 slučajeva, sa 5.000 smrtnih ishoda. To govori u prilog značaju ranog otkrivanja karcinoma pluća, jer dijagnostikovanjem u početnom stadijumu, obezbeđuje se neuporedivo uspešnije lečenje. Za razliku od drugih karcinoma, kod kojih je petogodišnji period preživljavanja preko 60 odsto, kod karcinoma pluća je preživljavanje, bez obzira na primenjene modalitete lečenja, do 16 procenata. Rani skrining karcinoma pluća od suštinskog je značaja za ranu dijagnostiku i za što bolje rezultate u lečenju ove, praktično najteže bolesti, istakao je prof. dr Slobodan Milisavljević, v.d. direktora UKC Kragujevac, grudni hirurg i inicijator uključivanja UKC Kragujevac u Nacionalni program skrininga za rano otkrivanje raka pluća.
- Ova sumorna statistika za karcinom pluća, gde svakog dana u Srbiji oboli 20 pacijenata, a 13 do 14 pacijenata nam umire od te bolesti je jedna strana stanja. Sa druge strane, što je još značajnije, u Srbiji kod skoro 70 odsto pacijenata koji boluju od karcinoma pluća, oboljenje se otkriva u lokalno odmaklom, odnosno metastatskom stanju bolesti, kada je prognoza petogodišnjeg preživljavanja ispod 10 procenata. Sve navedene brojke govore da je nešto neophodno preduzeti u cilju prevencije i ranog otkrivanja karcinoma pluća u prvim stadijumima bolesti, kada je operativno lečenje faktički za veliki broj pacijenata, u preko 90 procenata i izlečenje. Velika klinička istraživanja, sprovedena u svetu, nametnula su da je jedino pravo rešenje skrininga za rano otkrivanje karacinoma pluća u visokorizičnoj populaciji, dijagnostikom na niskodoznom skeneru. Sve ostale metode, koje su do sada testirane, da budu dovoljno osetljive da otkriju karcinom u ranom stadijumu, nisu se pokazale kao dobre. Upravo zahvaljujući tim velikim kliničkim trajalima, u velikom broju zemalja u svetu i Evropi, uveden je skrining za karcinom pluća kao jedan od nacionalnih projekata. Srbija je zemlja koja je prepoznala ovaj problem, na osnovu postojeće statistike i prvi pilot projekat skrininga za karcinom pluća, počeo je 2020. godine u Vojvodini. Pre dva meseca, u program se uključio i Beograd, a od 18. februara 2025. godine, kreće skrining za rano otkrivanje karcinoma pluća u Šumadijskom okrugu u svih sedam opština, kod rizične populacije, navela je prof. dr Marina Petrović, rukovodilac Klinike za pulmologiju UKC Kragujevac.
Osobe koje imaju visoke faktore rizika za dobijanje karcinoma pluća su pušači, starosti od 50 do 75 godina, bez simptoma i znakova koji govore u prilog karcinomu pluća. Što se tiče pušačkog staža, da bi ispitanici bili uključeni u skrining program, potrebno je da puše 30 godina po kutiju cigareta, ili 15 godina po dve kutije cigareta. Zatim, osobe koje imaju pozitivnu porodičnu anamnezu u pravcu malignih bolesti pluća, a takođe u program su uključeni i bivši pušači, koji su prestali da puše unutar 15 godina, sa istim pušačkim stažom kao i aktivni pušači.
Na osnovu do sada poznatih rezultata uvođenja skrininga na karcinom pluća kod rizične populacije, zaključak je da je smrtnost smanjena za 40 procenata.
U okviru Službe za radiološku dijagnostiku UKC Kragujevac, oformljen je medicinski tim od pet radiologa, 10 radioloških tehničara, koji će na pet radnih stanica obavljati snimanje pacijenata koji učestvuju u skriningu na karcinom pluća na aparatu za kompjuterizovanu tomografiju – takozvanom niskodoznom skeneru sa malom dozom zračenja. Sam pregled traje samo nekoliko minuta i bezbolan je.
- Pacijenti koji ispunjavaju uslove za skrining, dolaze kod nas u službu, popunjavaju formular i dobijaju informator o kakvom pregledu se radi. Posebni softveri su ugrađeni u radne stanice na kojima će se raditi dijagnostika, i koji omogućavaju i pomažu radiologu da detektuje i odredi stepen maligniteta određenih fokalnih promena koje mogu da se vide. Ako pacijent ima neku suspektnu promenu, zakazuje mu se klasičan pregled na skeneru i ulazi u detaljnu obradu. Ukoliko su promene centralnog tipa, takvi pacijenti odlaze na bronhoskopiju, tako da se dobija i patološka verifikacija te promene. Pacijenti koji imaju promene, upućuju se na konzilijum, koji će odlučiti o nastavku lečenja – operativno ili hemioterapijom i zračenjem, objasnio je dr Vladimir Trivić, rukovodilac Službe za radiološku dijagnostiku UKC Kragujevac.
Uloga lekara u domovima zdravlja u Šumadijskom okrugu u svih sedam opština je da anketiraju svoje pacijente, tokom uobičajenih ambulantnih pregleda i da one, koji su saglasni i ispunjavaju navedene kriterijume, upute na početnu dijagnostiku u Službu za radiološku dijagnostiku UKC Kragujevac.
- Posebno mi je drago što je Ministarstvo zdravlja Republike Srbije, posle Beograda i Novog Sada uzelo Šumadijski okrug za mesto u kojem će se sprovoditi skrining karcinoma pluća. Dom zdravlja Kragujevac, kao i ostali domovi zdravlja u Šumadijskom okrugu, biraće pacijente iz rizične populacije. U Kragujevcu imamo otprilike 35 hiljada stanovnika u tom starosnom dobu i jedan deo njih biće uključen u skrining po već utvrđenom kriterijumu. Naši lekari u domovima zdravlja, selektovaće ove pacijente, upoznati ih sa skriningom i odmah u toj ordinaciji, elektronski će zakazati pregled na niskodoznom skeneru u UKC Kragujevac, objasnio je ulogu domova zdravlja dr Vasilije Antić, direktor Doma zdravlja Kragujevac.
U okviru skrininga karcinoma pluća, snimanje pacijenata na niskodoznom skeneru, obavljaće se svakog radnog dana u Službi za radiološku dijagnostiku UKC Kragujevac od 12 do 14 sati u zakazanim terminima.
- Istakao bih da smo, zahvaljujući podršci Ministarstva zdravlja, izuzetno ponosni u UKC Kragujevac na činjenicu da je, zvaničnim početkom skrininga karcinoma pluća, naša zdravstvena ustanova sa svojim najboljim medicinskim timovima, uključena u sve nacionalne programe skrininga, koji obuhvataju skrininge na rak grlića materice, rak dojke, rak debelog creva i rak pluća, rekao je prof. dr Slobodan Milisavljević, v.d. direktora UKC Kragujevac.