Od svih parametara u vožnji koje vozač treba da proceni i prati kao na primer odstojanje i rastojanje, brzina je jedina fizička veličina za koju vozač ima stalnu informaciju. Svaki put kada pogleda u merač brzine, može da uporedi stvarnu brzinu kretanja sa svojom subjektivnom procenom brzine i ograničenjem na putu. Pogrešna procena i nepoštovanje ograničenja brzine jesu čest razlog nastanka opasnih situacija u saobraćaju.
Najvažnija poruka koju treba zapamtiti, a kada pričamo o brzini, je da „brzina ubija!“. Zato ne čudi da se neprilagođena brzina i brzina veća od ograničene češće beleže kao uticajni faktor kod saobraćajnih nezgoda sa težim posledicama. Naime, više od polovine smrtno stradalih u saobraćaju (51,3%) u poslednje tri godine (od 2020. do 2022. godina) povezano je sa uticajem neprilagođene brzine i brzine veće od ograničene, kao i skoro trećina povreda (29,4%) kod lica koja su učestvovala u saobraćanim nezgodama. Tip saobraćajnih nezgoda kod kojih je neprilagođena i brzina veća od ograničene najčešće evidentirane su saobraćajne nezgode sa jednim vozilom (kod 67% saobraćajnih nezgoda sa jednim vozilom u kojima je bilo smrtno nastradalih lica).
Naša istraživanja su pokazala i to da je 2023. godine 54,9% vozača putničkih vozila poštovalo ograničenje brzine u naselju, što je najbolji rezultat otkada se sprovodi ovo istraživanje. Bez obzira na taj napredak, očigledno je da veliki broj vozača i dalje prihvata to rizično ponašanje. Ipak, to nije samo problem u Republici Srbiji, već i u većini drugih država (npr. u Švedskoj polovina vozača priznaje da je makar jednom prekoračila brzinu u naselju, dok je u Austriji to priznalo čak 64,5% vozača). Uprkos tome, većina metropola, poput Pariza, odlučili su da smanjuju brzinu u centralnim gradskim jezgrima na 30 km/h i da ih oslobode za najranjivije učesnike u saobraćaju – pešake, bicikliste, vozače lakih električnih vozila (trotineta) i druge. Krajem prošle godine, grad Amsterdam je smanjio ograničenje na 30 km/h u većini svojih saobraćajnica. Skoro polovina ispitanika (45,7%) u Srbiji podržava ovakvu meru, što je u rangu sa evropskim prosekom.
Briga o poštovanju ograničenja brzine se ogleda i kroz sve češću primenu automatske detekcije prekoračenja brzine, a naročito na auto-putevima Republike Srbije, gde se meri prosečna (srednja) brzina. Ovaj savremeni sistem se pokazao veoma delotvornim, jer daleko više motiviše vozače da u dužem vremenskom roku (sve vreme vožnje auto-putem) razmišljaju o poštovanju propisa i daleko više povećava izvesnost kažnjavanja, u odnosu na kontrolu brzine na određenom mestu.
Česta predrasuda koju vozači imaju je da se vozilo može gotovo istovremeno zaustaviti nakon pritiskanja kočnice (tzv. „kočenje u mestu!“). Za zaustavljanje vozila neophodno je prvo reagovanje vozača, koje obuhvata vreme potrebno za opažanje, shvatanje, rasuđivanje, a potom i vreme potrebno za premeštanje noge sa komande „gasa“ na komandu kočnice. Nakon čega sledi reagovanje kočnog sistema vozila i tek nakon toga sledi usporavanje vozila do zaustavljanja. Zaustavni put pri brzini od 50 km/h je oko 27-28m, a pri brzini od 100 km/h je potrebna skoro dužina fudbalskog terena da se vozilo zaustavi.
Nekada je brzina kretanja u naselju iznosila do 60 km/h, dok je danas ona ograničena na 50 km/h. Verovatnoća da će pešak da preživi obaranje od strane vozila koje se kreće brzinom od 60 km/h je 40%. Smanjenjem brzine za samo 10 km/h, odnosno pri brzini od 50 km/h, verovatnoća preživljavanja je oko 80%, dok je pri brzini od 30 km/h preživljavanje čak 90%. To i jeste razlog smanjenja brzine u naselju sa nekadašnjih 60 km/h na sadašnjih 50 km/h i razlog uvođenja zona 30.
Na kraju, jedan podsetnik za vozače sa probnom vozačkom dozvolom da je za njih ograničenje do 110 km/h na auto-putu, 90 km/h na motoputu, dok je na ostalim putevima do 90% od brzine koja je dozvoljena na tom delu puta (npr. 45 km/h kada je 50 km/h, 54 km/h kada je 60 km/h itd.). *Podaci za Kosovo i Metohiju nisu dostupni
Napomenimo i ovo, da prekršaji u vezi sa prekoračenjem ograničene brzine mogu biti osnov za privremeno oduzimanje vozila, a to su upravljanje vozilom:
- na putu van naselja brzinom koja je za više od 80 km/h veća od dozvoljene,
- na putu u naselju brzinom koja je za više od 70 km/h veća od dozvoljene,
- u zoni 30 i zoni škole brzinom koja je za više od 60 km/h veća od dozvoljene,
- u zoni usporenog saobraćaja brzinom koja je za više od 50 km/h veća od dozvoljene.
Apelujemo na sve vozače da poštuju ograničenje brzine zbog svoje i bezbednosti drugih učesnika u saobraćaju!
