Jubileji kojima se obeležavaju decenije rada javnih preduzeća ne privlače posebnu pažnju javnosti jer su po prirodi posla ta preduzeća samo servis građana. Urbanističko planiranje ipak za razliku od drugih javnih servisa predstavlja ozbiljan razlog da se ta preduzeća u odnosu na ostala, posmatraju kao prva među jednakima pre svega jer se u njima crta i piše strategija razvoja gradova koja nakon usvajanja ima status zakona a njihova primena korist za građane ali i privrednike i konačno i sam grad.
Poredeći odnose prema toj profesiji kroz različite periode i oblike društvenog uređenja Srbije u 20. veku, kao dela federacije ili sada kao samostalne države, primetno je da je navodno u nedemokratskim formama društva, njihov rad i status bio daleko više uvažavan i poštovan od strane političara nego danas u Srbiji, nastaloj na demokratskim promenama početkom 21. veka! Degradacija urbanizma kao naučne discipline kreće od sredine devedesetih prošlog veka uz javnu izjavu Nebojše Čovića (tada gradonačelnika Beograda) koji među prvima upotrebljava termin „urbanistička mafija” povodom utvrđenih nezakonitih intervencija na izgradnji i nadgradnji objekata u centru Beograda. Uprkos javnom ukazivanju na iste, Čović nije ostao zapamćen kao gradonačelnik koji je tu pojavu sprečio, baš kao ni bilo koji gradonačelnik u Srbiji koji je imao iste probleme!
Naravno odgovornost za takve prostorne anomalije nikada nije bila na urbanistima, već je u najvećoj meri zavisila od uspeha ili neuspeha u radu uprava za inspekcijske poslove, odnosno uprava za urbanizam koje su savesno ili slobodno tumačile pravila građenja koja su detaljno opisana u svakom planskom dokumentu. Rešavanje tog problema u 21. veku uz korišćenje dron tehnologija radi utvrđivanja usaglašenosti izvedenih radova sa izdatom dokumentacijom, odnosno upoređivanjem teksta iz planova sa tekstom iz Lokacijskih uslova uz obavezu javnog objavljivanja izveštaja na mesečnom nivou na veb-sajtovima gradova, svakako bi vremenom davala rezultate koji bi uticali na smanjivanje urbanističkog haosa, naravno uz neophodno povećanje plata inspektorima kao najodgovornijima u lancu kontrole građenja gradova.
JP Urbanizam Kragujevac (naslednik Zavoda za urbanizam Kragujevac) ove godine obeležava 60 godina svog postojanja. Godina osnivanja zavoda se poklapa sa političkim promenama u tadašnjoj državi koja menja ime iz FNRJ u SFRJ i u kojoj se uprkos nedovoljnom stepenu demokratičnosti društva (potreba o kojoj je javno pisao Milovan Đilas koji je iz tih razloga i više puta utamničen upravo pre 60 godina) urbanistički planirala i gradila uz internacionalne pristupe primenjene na teritoriji cele Jugoslavije, pa i u gradu Kragujevcu. Usled nedostatka kadrova po ključu su u Kragujevac u periodu do osnivanja zavoda raspoređene kolege iz Beograda (prof. Mihajlo Mitrović i arhitektica Jovanka Jeftanović) da bi se nakon stasavanja generacija koje će biti spremne da prihvate i iznesu izradu strategije planiranja razvoja grada Kragujevca pristupilo osnivanju Zavoda za urbanizam Kragujevac.
Potreba za osnivanjem zavoda ogledala se pre svega u političkim odlukama vezanim za planirani razvoj grada kao automobilsko- industrijskog centra SFRJ. Pored automobilske industrije razvoj Kragujevca se čitav vek ranije bazirao na razvoju grada kao centra namenske industrije (Vojnotehnički zavod) uz sledeću fazu razvoja kao univerzitetskog i kliničkog centra, što su i tada kao i sada bile ključne tačke oslonca njegovog razvoja ali i potrebe za izradom velikog broja planske dokumentacije. U prvim decenijama rada zavoda formiraju se i nosioci urbanog razvoja kao nova generacija urbanista Kragujevca koju čine: kolege Mišulić, Milosavljević, Trifunović, Mišić, Krsmanović, Bratuljević, Đunisijević, Radović, Veljović i koleginice Lazarević, Debljević Stamenković, koje usmeravaju njegov razvoj zasnovan na demografskim promenama nastalim sa privrednim razvojem za koji Kragujevac dobija značajnu pomoć od samog vrha tadašnje velike države Jugoslavije preko uticajnih gradonačelnika poput Kojadinovića, Stojanovića, Đokovića i posebno Borivoja Petrovića u čije vreme Kragujevac dostiže najveći stepen privrednog rasta. Tada kao i sada takav razvoj se nije mogao obezbediti bez adekvatnih kadrova koji bi političke vizije usmeravao kroz stručne pristupe planiranju.
Kragujevac na sreću u godini jubileja daje podršku urbanističkom planiranju uz postavljanje nezavisnih stručnjaka na funkcije gradskog urbaniste i direktora JP Urbanizam (kolega Radulović i koleginica Ivanović) ali uz i dalje evidentan problem sa nestručnim Nadzornim odborom u JP Urbanizam koji je godinama uz saglasnost lokalne samouprave postavljen suprotno obavezama iz Zakona o javnim preduzećima.
Ne mali nedostatak podrške stručnom razvoju sistema urbanističkog planiranja Srbije je i činjenica da Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture već više od jedne decenije nema iskusne urbaniste u svom timu, niti definisanu strategiju urbane obnove gradova Srbije uz neophodno postojanje Pravilnika o urbanoj komasaciji, bez koje nema ni mogućnosti za sprovođenje kvalitetne urbane obnove. Ta potreba postaje aktuelna posebno sada jer je svima iz branše (sem Ministarstvu GSI) poznato da je potrebno imati jasno definisane instrumente za postupanja prilikom urbane obnove blokova u gradskim centrima nastalim u periodu između dva svetska rata.
Jubileji su uvek lepa prilika da se sistem podseti na anomalije i pokrene u pravcu promena i reformi kako bi se adekvatno odgovorilo na sve potrebe za obnovom gradova Srbije. Za dalji razvoj Kragujevca potrebno je sistemski povezati sve tačke njegovih oslonaca, za šta je potreban uticajan gradonačelnik Kragujevca kako bi se razvoj grada pratio kroz sve faze uz predstavnike struke u Ministarstvu GSI koju Kragujevac još nema.
Zarad istine na političkoj sceni Srbije danas ne postoji novi Milovan Đilas, talentovani pisac i analitičar svih događanja i društvenih pojava koje iznosi kao politički korektor javnog mnjenja kojeg ne zanima lični materijalni položaj niti funkcije, već društvene promene koje donose dobrobit građanima a tako i čitavoj zajednici, pa je struka stoga prepuštena aktivnostima pojedinih nezavisnih strukovnih udruženja i mislećih pojedinaca, poput Kragujevčanina kolege Bakića, koji pokušava da dekodira sistem koji je opterećen pravnim a ne stručnim normama razvoja, koje jasno ukazuju na potrebu reforme celog sistema planiranja prostora Srbije.
Put reformi sistema planiranja ipak mora krenuti od sasvim banalnih stvari, za početak čak i kroz ujednačavanje odnosa prema imenima preduzeća i vraćanju imena Zavod za urbanizam svim javnim preduzećima ovog tipa (umesto bezličnog naziva JP Urbanizam) uz uspostavljanje mreže zavoda i instituta i koordinacije njihovog rada sa Ministarstvom GSI za novih 60 godina obnove i razvoja Srbije ispred nas.
Naučni saradnik, bivši direktor JP Urbanizam (2014–2017)
Tekst: Politika
Imate sreće vi koji ste u JP Urbanizmu što vas Radomir nije ugasio…spasio vas Nadzorni odbor tada koji je vodio arhitekta koji je razumeo sve vaše probleme a vi ste mu se odužili krivičnom prijavom koju možete da okačite mačku o rep. A sada vam je starac mašinac, neka vam je sa srećom…kada se sve sumira, bolje da ste ugašeni nego što štelujete planove za mafiju!!!
Konačno jedan kvalitetan tekst o Kragujevcu i urbanistima ! @Joza da ni si ti taj arhitekta koji je bio taj predsednik NO? Ima samo jedan koji je to bio do skora koji je smenjen jer je utvrdjivanj sukob interesa i falsifikovanje licenci što je dokazala Narodna stranka i njega je Dašić ekspresno počistio jer je brukao njegove ! Ako je stvarno penzioner koji nije stručan na čelu NO JP Urbanizam to je bruka za Gradonačelnika Dašića velika !
Možda bi ti „Branko“ bio najbolje rešenje na čelu NO kako bi šurovao i dalje i bolje sa tvojima iz Razvoja…misliš da te ne znam…:)
Samo da pitam pametnicu Branka: kako može da se falsifikuje licenca i da tom ostane ista na služenje…kakva glupost napisana od tebe…pa ovde svi znaju sve a toliko laika, strašno! Prestanite da optužujete druge već se zapitajte gde smo stigli svi zahvaljujući takvom vašem ponašanju, vređate zdravu inteligenciju.
Ljudi na stranu ta vaša prepucavanja.A koje mi to imamo silne urbaniste?
Pominje Rudnik Trifunovića, jeli to onaj što nam je nacrtao Robnu kuću na sred Prodora. Džaba doktori svi a haos na svim poljima.
Bili smo i ostali palanka koja nema svoju pijacu, autobusku, obilaznicu, sređen VTZ,treba li da nabrajam još?
Nisu naši urbanisti krivi za palanku, već proterani direktor Urbanizma Dunčić iz NS, koji je radio plan za Tržnicu, Garažu kod Srca i Autobusku stanicu kod Jezera ! Nestručni Nadzorni Odbor i Dašićeva Izvršna direktora (koja je tom Dunčiću bila zamenik) koja sada sedi u Komisiji za planove ispred SNS da prati nameštanja planova, i Joza je u pravu ! Dašić glumi da podržava urbaniste, a u stvari namerno ne menja NO i SNS Izvršnu direktorku da bi kontrolisao planove !