Čak deset gradova u Srbiji zagađenije je od Pekinga.
Ovo je grubo rečeno rezultat istraživanja koje su sprovele Beogradska otvorena škola (BOŠ) i Eko straža. Ali validan rezultat civilnog merenja zagađenosti vazduha, jer je istraživanje ređeno u čak 35 mesta u Srbiji u proteklih 7 meseci.
Prema ovom istraživanju Kragujevac nije u prvih 10, ali se nikako ne može pohvaliti čistim vazduha s obzirom na date podatke.
Prema sprovedenim merenjima i PM10 i PM2.5 čestice prekoračile su svoje dozvoljene limite merenja u Kragujevcu već u prva tri meseca 2021. godine. Što laički rečeno vazduh u Kragujevcu čini veoma zagađenim.
Ono što dodatno zabrinjava jeste i činjenica da su januar i februar samo dva od četiri najzagađenija meseca u godini. Odnosno, prema podacima istraživanja, najzagađeniji period godine je od novembra do februara. Što opet znači, da nas drugo najveće zagađenje u ovoj godini, tek očekuje.
Pomenute PM10 čestice ( koje se mere kako bi se utvrdila zagađenost vazduha ) imaju definisanu i dnevnu graničnu vrednost (50mg/m3). Ova granična vrednost ne sme biti prekoračena više od 35 puta u godini.
U Kragujevcu je za 7 meseci merenja granična vrednost prekoračena gotovo 80 puta. To znači da je svaki treći dan u Kragujevcu bio zagađen toliko da je mogao ugroziti zdravlje ljudi.
Šta su PM10 i PM2.5 čestice?
PM10 čestice iliti suspendovane čestice – Particulate matter, poznate su i kao nevidljive ubice iz vazduha. Te čestice su zapravo sastavni deo prašine i manje su od 10 mikrometara, te predstavljaju smešu dima, čađi i kiseline, uz teške metale poput olova, kadmijuma, nikla i arsena.
Nastaju kao posledica kombinovanog uticaja grejanja, saobraćaja i industrije. Poređenja radi, debljina dlake ljudske kose je 50-70 mikrona.
Kad udisanjem PM10 čestice stižu u pluća i deponuju se u najdubljim delovima ovog organa. U slučaju udisanja PM10 čestica, koje skraćuju dah, srce se napreže da bi kompenzovalo smanjeni unos kiseonika i pri tom se iscrpljuje. Na taj način, pored razboljevanja pluća, može doći i do srčanog ili moždanog udara i možemo ih smatrati uzrokom iznenadne srčane smrti, za koji nemamo valjani dokaz. Ove čestice posebno ugrožavaju decu, trudnice, stare osobe i hronične bolesnike.
PM 2.5 čestice još lakše dospevaju u organizam jer su sitnije i upravo su one te koje sa sobom nose teške metele. Smatraju se opasijima jer direktno ulaze u plućne alveole ( mali kesasti mehurići koji se nalaze na zidovima terminalnih bronhiola, duboko unutar pluća ). Ulaze u krvotok bez mehaničkog zadržavanja, upravo zbog svoje dimenzije, odnosno toga što su sitnije. Za njih se “kače” drugi polutanti poput teških metala.
Prema zvaničnim podacima Svetske zdravstvene organizacije (SZO), veliki broj ljudi u Srbiji umre od bolesti izazvanih lošim kvalitetom vazduha, a kao glavni krivac označane su upravo čestice PM10.
BOŠ o projektu
Kako se navodi u izveštaju Beogradske otvorene škole, u prethodnom periodu proširena je građanska mreža za merenje kvaliteta vazduha. Novi senzori su instalirani širom Srbije, prevashodno u onim sredinama u kojima ne postoji monitoring u realnom vremenu u državnoj i lokalnoj mreži. BOŠ je u saradnji sa „Eko stražom“ došla u kontakt sa aktivistima širom Srbije, koji su iskazali interesovanje za „priključenje“ na njihovu mrežu.
Osnovni cilj uspostavljanja mreže je da građani dobiju informacije o kvalitetu vazduha u realnom vremenu. Pored toga, cilj je i da se građani uključe u praćenje kvaliteta vazduha, upute u standarde kvaliteta vazduha, obaveze i nadležnosti institucija, i da zajedno postave pitanje monitoringa i zaštite vazduha na dnevni red donosilaca odluka u svojim zajednicama.
U 23 od 35 mesta u kojima su postavljeni senzori zabeležena su prekoračenja PM10 i PM2.5 za vreme merenja.