- Da li će nas kroz 30 godina biti dovoljno za pristojan život u dinamičnoj privredi i inkluzivnom društvu ili će Srbija biti zanimljiva samo kao tranzitno područje za teretne vozove i kamione i zona jeftinog rudarenja, postavlja pitanje Odbor za socijalna pitanja stranke Srbija centar, u saopštenju koje prenosimo:
Naime, Srbija će u narednih 30 godina izgubiti oko 1,5 miliona stanovnika, dok će broj dece mlađe od 14 godina biti upola manji od broja osoba starijih od 65 godina. Više od polovine stanovništva živeće u samo pet gradova: Beogradu, Novom Sadu, Nišu, Kragujevcu i Novom Pazaru. Prema projekcijama Republičkog zavoda za statistiku Srbije (RZS), na smanjenje broja stanovnika uticaće ekonomski, društveni i zdravstveni faktori, kao i negativna migracija.
Popis iz 2022. godine pokazao je da je broj stanovnika u Srbiji smanjen za gotovo 540.000 u odnosu na 2011. godinu. Rast broja stanovnika zabeležen je jedino u Beogradu, Novom Sadu i Novom Pazaru. Problem dodatno pogoršava činjenica da žene u Srbiji od 1956. godine ne rađaju dovoljno dece za prostu reprodukciju generacija, odnosno 2,1 dete po ženi. Kao rezultat toga, smanjeni fertilitet uzrokuje manji broj žena u reproduktivnom dobu, što dugoročno otežava oporavak populacije čak i uz mere populacione politike.
Srbija je, prema podacima RZS-a, od 2022. do 2023. godine izgubila preko 41.000 stanovnika, što je ekvivalent veličini grada Sombora. Pored prirodnog priraštaja, značajan problem je i emigracija – sve više građana napušta Srbiju u potrazi za boljim životom. Prema podacima Krovne organizacije mladih (KOMS), objavljenim 2024. godine, čak 49 odsto mladih planira da napusti zemlju zbog nedostatka perspektive i nepoverenja u institucije. Procene o broju godišnjih odlazaka variraju – od 9.000 prema popisu stanovništva iz 2022. do čak 60.000 prema podacima UNDP-a. Smanjenje broja stanovnika starosti od 15 do 64 godine dovešće do toga da će 2053. godine odnos izdržavanih lica prema radno sposobnima biti 3:4. To će značajno povećati ekonomsku zavisnost i opteretiti radnu snagu za više od 25% u odnosu na 2022. godinu. Skoro svaka treća osoba biće starija od 65 godina, što će stvoriti ogroman pritisak na zdravstveni sistem, penzioni fond i državni budžet. Zbog takve demografske strukture neće moći da se zadovolje potrebe tržišta rada, pa će mnogi penzioneri biti primorani da rade umesto da uživaju u penziji, jer nije moguće obezbediti adekvatno povećanje penzija. Sve ove pojave su međusobno povezane i dodatno pogoršavaju demografsku i ekonomsku situaciju. Ne treba smetnuti s uma ni efekte u domenu kulture – gašenje seoskih naselja i slabljenje malih gradova dovodi do nestanka regionalnih tradicija i gubitka kulturnog nasleđa.
Imigraciona politika za sada nije dala vidljive rezultate. Rezultati mera za povećanje nataliteta i budući planovi populacione politike nisu dovoljno poznati javnosti, a demografski pad ostaje jedan od najvećih društvenih i ekonomskih izazova Srbije. Ovaj trend zahteva sveobuhvatan i strateški pristup zbog svojih brojnih uzroka i posledica.
Srbija centar se zalaže za razvijanje integralnog pristupa i izradu nekoliko grupa mera za zaustavljanje demografskog pada u Srbiji.
- Podsticaji za rađanje
- Finansijska podrška za svako novorođeno dete (jednokratne pomoći, mesečne naknade).
- Poreske olakšice za porodice sa više dece.
- Subvencije za troškove vrtića, školarine i zdravstvenih usluga.
- Podrška roditeljima
- Fleksibilno radno vreme i rad od kuće za roditelje.
- Produženje porodiljskog odsustva za majke i očeve.
- Razvijanje mreže jaslica i vrtića.
- Ekonomske reforme
- Stvaranje stabilnog okruženja za mlade porodice kroz sigurne poslove i veće plate.
- Pomoć mladim parovima u kupovini nekretnina kroz povoljne kredite i subvencije.
- Upravljanje migracijama
- Mere za smanjenje odlaska stanovništva, podsticanje povratka emigranata i privlačenje radne snage iz inostranstva.
Rešavanje demografskog pada zahteva koordinisan pristup države, lokalnih zajednica, privatnog sektora i građana. Ključno je stvoriti društveno i ekonomsko okruženje koje nudi siguran i kvalitetan život, naročito za mlade porodice. Mere moraju biti dugoročne, održive i prilagođene specifičnostima Srbije.