„Juče sam stigao u Beograd i škola neće početi još za nekoliko dana jer ima još donji sprat da se dovrši. Dakle mangupiranje u Beogradu”, napisano je na jednoj od 130 razglednica koje su izložene u Narodnom muzeju u Kragujevcu
U Umetničkoj galeriji Narodnog muzeja u Kragujevcu sinoć je otvorena izložba razglednica pod nazivom „Sentimentalna putovanja”. Od 231 razglednice iz zbirke Odeljenja za etnologiju, izabrano je 130 primeraka koji su svojevrstan dokument vremena i značajan izvor za proučavanje narodnih običaja, životnih ideala, društvenih normi, urbanog razvoja, kulturnog nasleđa i odnosa prema nacionalnim simbolima, kaže autorka izložbe, muzejska savetnica Nataša Nikolić. Izložbu je otvorila njena koleginica Vesna Dušković, etnolog u penziji.
‒ Razglednica je slika proizvedena na kartonu, namenjena za slanje poštom, bez koverta. Današnji izgled dobija 1906. godine, odlukom načelnika pošte, kada se reversna strana deli na adresni deo i deo za pisanje teksta, a aversna strana je u potpunosti oslobođena za sliku i po njoj se više nije pisalo – objašnjava muzejska savetnica Nikolić.
Privatna prepiska kao vid porodične komunikacije, tema je kojom su se bavili etnolozi Živka Romelić i Vesna Dušković, u radu koji prvi skreće pažnju na razglednice kao izvor za proučavanje običajne prakse čestitanja putem novog medija. Razglednice su predstavljene u kontekstu privatne prepiske kao vid porodične komunikacije, uz istraživanje simbolike njihovog vizuelnog identiteta.
‒ Na početku 20. veka mlado građansko društvo neguje tradiciju obeležavanja hrišćanskih praznika sa naglašenim nacionalnim i kulturnim identitetom. Čestitke se šalju za Božić, Vaskrs, slavu, povodom veridbe, svadbe, krštenja. Praznični blagoslov je najstariji oblik čestitanja. Proslavljanje Nove godine podstaknuto je posle Drugog svetskog rata, sa ciljem da se suzbije značaj koji je Božić imao u narodu. Konkretno, Antifašistički front žena Jugoslavije 1948. godine dobija zadatak da promoviše Novu godinu, u nastojanju da se potisnu verski praznici koje su tradicionalno proslavljali i katolički i pravoslavni vernici – navodi autorka izložbe.
Sredinom 20. veka u opticaju je mnogo širi izbor čestitki koje menjaju uobičajenu dimenziju, postaju dvolisnice, naslikane su na svili, ukrašene srebrnim i zlatnim prahom. Pojavljuju se i čestitke koje su reprodukcija umetničkih dela. Razglednice sa fotografijom ljubavnog para govore o sveukupnoj emancipaciji društva, posebno o pravu na izbor životnog partnera. Za period socijalizma karakteristične su osmomartovske čestitke, a topografske razglednice su najčešće sa jednim ili više motiva na kojima se vide panorame i gradske celine, stambena naselja, parkovi, česme, spomenici. Izdavači ovog tipa razglednica su lokalni knjižari i fotografi.
‒ Reklamne razglednice pojavljuju se još 1880. godine, kada oglasi u novinama postaju opšteprihvaćeni način reklamiranja roba i usluga. Sa pojavom razglednica olakšana je komunikacija sa stanovništvom koje je u Srbiji u velikoj većini bilo nepismeno. Nakon Drugog svetskog rata najznačajnije kragujevačko preduzeće „Zavodi crvena zastava” izdaje reklamne razlednice sa modelima svojih automobila i distribuira ih u sve republike SFRJ – kaže Nataša Nikolić.
Pristupačnost razlednice ogleda se u ceni, načinu slanja, brzini isporuke, ali i u ograničenom prostoru za pisanje poruka koje su najčešće informativnog kraktera: „Juče sam stigao u Beograd i škola neće početi još za nekoliko dana jer ima još donji sprat da se dovrši. Dakle mangupiranje u Beogradu”, napisao je jedan učenik 1926. godine. U to vreme se govori o „sedeljkama i mobi na šljive”, o provodu sa drugaricama na „matineu u S.K. Šumadija”, a 1934. godine o preranom odlasku zbog posla: „Žao mi je što nisam ostao da preslavim slavu i što ti nisam kazao uzdravlje.”
‒ Od uvođenja u poštanski saobraćaj Srbije 1873. godine, razlednice su opšteprihvaćen vid komunikacije i distribuiraju se u milionskim tiražima. Čestitanje vremenom prelazi iz privatnog u javni život. U periodu od samo 150 godina čestitanje je prešlo put od usmenog do pisanog pozdrava, a razlednice su postale deo muzejskih zbirki i izložbi u trenutku kada su ih elektronske i SMS poruke gotovo potpuno potisnule iz života – dodaje Nataša Nikolić.
Izložba „Sentimentalna putovanja” u kragujevačkom Narodnom muzeju biće otvorena do kraja aprila.
Autor: Brane Kartalović
Foto: Narodni muzej Kragujevac
Izvor: Politika.rs