Šakali su do pre deceniju i po bili nepoznanica na ovom području. Ali danas su njihovi napadi na tritoriji Šumadije, što na divljač ili domaću stoku, toliko učestali da su postali prvi predatori u našem kraju „istisnuvši” sa tog mesta tradicionalnu lisicu ili ponekog vuka koji bi se povremeno pojavljivao.
Njihovo prisustvo, pre svega po uništavanju fonda divljači, postalo je sve uočljivije a ove zime gotovo da nema dana da u štampi ne osvane (po)neka vest o njihovim napadima i pokoljima.
Pravi čovek za razgovor na ovu temu je naš sugrađanin Tomica Radosavljević, predsednik Lovačkog saveza Centralne Srbije.
- Poslednjih godina, a, naročito ove primećena je velika prisutnost šakala na ovom području. Ranije ih nije bilo, a potom su lovočuvari počeli da šalju izveštaje sa terena, da uništavaju fond divljači jer se kreću u velikim grupama. Prve veće štete uočili smo na podmlatku srneće divljači, a potom i na zečevima i fazanima, kaže Radosavljević, naglašavajući da se pojavljuju u čoporima od sedam-osam jedinki, kao i da su im seljaci prijavljivali da ih viđaju čak i tokom dana.
Sem predatorskog lova na divlje životinje po lovištima, šakali se ne libe da napadnu i domaće životinje, bilo da su u pitanju stada ovaca koja slobodno pasu preko dana ili „organizuju” noćne upade i pokolje u slabije zatvorene obore i torove sa domaćom stokom.
- U poslednje vreme, što najbolje pokazuje njihovu brojnost, viđaju se kako dolaze i do prigradskih naselja gde se harane na divljim deponijama i smetlištima. Zbog nepoznavanja naši ljudi ga mešaju sa vukom ili čak i zovu „mali vuk” jer ih izgledom podseća na njega, ojašnjava naš sagovornik, dodajući da za njih na ovom području ima toliko hrane da su zabeleženi odstreli jedinki koje su težile i do 24-25 kila, dok je njegova prosečna težina (po literaturi) oko petnaestak kilograma.
Šakali, danas sve brojniji u ruralnim područjima, naseljavali su u Šumadiju uz velike vodotokove.
- Kod nas ih nije bilo a stigli su iz Rumunije i Bugarske, preko istočne Srbije, priobaljem Dunava, uz Veliku i Južnu Moravu. Polako su se širili i uz vodotok Lepenice i Jasenice, i danas ih ima svuda, najčešće na Glediću i Ridniku. Ovde dolaze lako do hrane, jer na žalost, naša područja uz vodu obiluju smetlištima i divljim deponijama, ističe Radosavljević, dodajući da je njihov je areal (kako se to stručno kaže) vrlo širok.
Veoma su prilagodljivi i kada je ishrana u pitanju. Od lovaca i predatora koji love divlje i pitome životinje, preko lešinarenja i strvinarenja, skupljanja otpadaka a viđeni su po baštama i voćnjacima kako jedu povrće i voće, naročito jagode i borovnice.
Posebnu opasnost predstavlja i velika plodnost njihovih ženki.
- Ženka šakala veoma brzo može da ošteni leglo od osam do deset mladunaca. Obzirom da nemaju prirodnih neprijatelja na ovim prostorima osim čoveka – lovaca i vukova kojih na našem području ima vrlo malo, brzo se razmnožavaju i osvajaju ove prostore. Njihova sve veća brojnost uslovila je i mnogo veće štete što je uočljivo golim okom i običnom narodu a ne samo lovcma i našim stručnim službama, zaključuje on.
Šakali žive u čoporima, a mogu se videti samo i kao par, mužjak i ženka, koji zbog brzine razmnožavanja i nedostatka prirodnih neprijatelja za godinu dana oforme svoj čopor od desetak do dvanaest jedinki. Sem hrane, neverovatno su prilagodljivi što se tiče i staništa.
- Ranije se smatralo da se šakali nikada neće pojaviti u brdsko-planinskim krajevima i da nije kompatibilan sa regijama u kojima ima vukova. Evo, sada nas je život demantovao i danas ih nalazimo i na Rudniku na visini od 1.000 metara ili na Gledićkim planinama gde ima vukova. Jednostavno, šakal se „snašao” i uspeo da „podeli” životni prostor sa vukovima. Njegov životni prostor nisu više samo vodotokovi, već i suroviji planinski uslovi sa više snega, „priznaje” Radosavljević.
On ističe da su šakali izuzetni lovci, koji imaju tačno podeljene uloge u čoporu. Love kao ljudi i zna se čiji je zadatak da goni plen a ko čeka u zasedi. Naš sagovornik dodaje i činjenicu da za ovdašnje seljane koji nisu načuli na njih, zavijanje čopora šakala koji kreću u lov deluje jezivo i sablasno u opustelim ili selima sa raštrkanim, usamljenim kućama. Za sada jedina pomoć žitljima ruralnih područja stiže od lovaca.
- Postoje dve vrste lova na njih. Prva je, kako to u narodu tradicionalno zovu, mada lovci ne vole taj izraz – hajka koja se organizuje sa psimima koji ih teraju iz njihovih loga, tršćaka kraj vode ili vrzina u planinama gde preko dana odmaraju a na drugom mestu ih čekaju lovci za odstrel. A, drugi način je pojedinačni lov, kada lovci koji su vešti da oponašaju cijuk miša ili zeca njihovog omiljenog plena, uspeju da ih na takav način dovabe da dođu na puškomet i i odstrele ih, kaže on, dodajući da šakali vrlo brzo „provale” ovakvu zamku pa na taj način stradaju mahom mlađe i neiskusnije jedinke.
Ipak, zbog toga što je lukav i veoma prilagodljiv lov je jedini način, ne da se totalno iskoreni sa ovih prostora ali da im se brojnost svede na podnošljiviju meru. Po istraživanjim koja su lovci vršili šakali godišnje mogu da smanje od 20 do 30 posto podmladak srneće divljači.
- Zamislite šta tek mogu da urade zečevima i fazanima koji su fizički slabiji od srneće divljači, ističe naš sagovornik naglašavajući činjenicu da su ove životinje preuzele primat predatora broj jedan u Šumadiji od lisica ili vukova koji se povremeno javljaju Glediću i Rudniku.
Zbog toga na šakale nema lovostaja ali lovci ne mogu neorganizovano da ih love.
- Svaki odstrel šakala mora da se prijavi i registruje. Takođe, zbog naloga veterinarske inspekcije, svaka ulovljene jadinka mora da se iznese iz lovišta jer su šakali prenosioci brojnih bolesti. Zbog ishrane na deponijama i smetlištima prenosioci su besnila i trihinele. To je opasno pre svega zbog divljih svinja koje jedu leševe jer se na taj način krug zaraze širi po čitavom području, upozorava naš sagovornik, apelujući i na ovaj način da ljudi ne prave smetlišta kako bi smanjili razlog čoporima šakala da dolaze u njihov kraj.