O Sretenjskoj zastavi

Na protestima „Srbija protiv nasiljaˮ pojavila se zastava Kneževine Srbije – Prva zastava iz 1835. godine, i tako se javila i ideja o njenom vraćanju. O staroj zastavi i ovoj ideji razgovarali smo sa kragujevačkim istoričarom Nenadom Đorđevićem. Ovo je priča o njoj.

Ustav iz 1835. godine opisao je zastavu kao „otvoreno crvenu, belu i čelikasto-ugasituˮ. Raspored boja je, dakle, sledeći: crvena-bela-plava boja. Što se tiče grba na zastavi, on je u 4. članu Sretenjskog ustava opisan kao krst na crvenom polju među čijim kracima se nalazi po jedno ognjilo okrenuto ka krstu. Čitav grb opasan je zelenim vencem – s desne strane je venac od hrastovog lista, a s leve od maslinovog.

Istoričar Nenad Đorđević kaže da je to bila zastava „trenutka u kome se tadašnja Srbija našlaˮ. Ističe da su u to vreme bile različite priče koja će biti obeležja autonomne Kneževine Srbije:

• Obeležja su više vezana za neku državotvornu priču, iako je tadašnja kneževina bila samo autonomija u okviru Otomanske imperije.

Zastava se pojavila u Sretenjskom ustavu i nije imala neku dugu tradiciju s obzirom na to da je ustav važio samo 55 dana, te ona nema jače istorijsko utemeljenje u pogledu dugovečnosti, objašnjava Đorđević.

Đorđević naglašava da sadašnja zastava Republike Srbije ima sve one elemente koje govore o nastanku nove, modrene državnosti krajem 19. odnosno u 20. veku.

O paraleli sa francuskom revolucionarnom zastavom, kragujevački istoričar kaže da nema nekih posebnih elemenata i sličnosti, pošto je francuska zastava u tom periodu zastava Francuske monarhije, te nema veze sa republikanskom tradicijom.

• Dimitrije Davidović se više pozivao na Belgijski ustav i Francusku povelju koja je nastala u vreme posle revolucije i posle svih Napoleonovih ratova, tako da se ne može naći neka jaka istorijska paralela između republikasnke francuske zastave i ove koja se pojavila u Sretenjskom ustavu.

Đorđević ne vidi potrebu da se ona vrati i zameni postojeću, po njegovom mišljenju sadašnja ima čvrstu tradiciju, jer je ipak zastava iz svih oslobodilačkih ratova, posebno iz perioda velikih ratova s početka 20. veka.

• Zastava – sa elemenitma koji se i danas na njoj nalaze, nošena je u Prvom i Drugom balkanskom ratu, posebno u Prvom svetskom ratu u kome je Srbija izgubila skoro četvrtinu stanovništva. To dovoljno govori da ona ima i emotivnu ulogu u celoj toj priči, jer je ispod nje stajalo stotine hiljada vojnika u ovom periodu.

On misli da se stara zastava pojavila na protestima kao neka vrsta upozorenja vlastima da svako mora da se pridržava ustavnih i zakonskih odredbi, a to je bio i razlog donošenja Sretenjskog ustava.

Sretenjska zastava čuva se u Staroj skupštini u Kragujevcu.