Čitav života naroda u Srbiji
Naš sugrađanin Milinko Mića Ranković, poznati je i svestrani kolekcionar. Već decenijama sakuplja notafiliju, filateliju, značke, stare razglednice i predmete vezane za kuturu i umetnost kao i istorijat kragujevačkog sporta. Između ostalog već godinama sakuplja i čuva crkvene kalendare. Razlozi za to nisu samo verske prirode već, kako on kaže „što se u njima nalaze bitni datumi za naš narod”.
- U njima su pohranjeni podaci ne samo o našoj veri već i veoma značajni datumi vezani za čitavu srpsku istoriju, poput važnih praznika, slava, postova… Kada su naši preci radili a kada su imali „slobodne dane”, odmarali i praznovali, išli i obilazili vašare i panađure. Rečju, crkveni kalendari „obuhvataju sve” – život naroda u Srbiji, započinje on priču o svojoj nesvakidašnjoj zbirci.
Karađorđevići na naslovnoj strani kalendara iz 1929.
U Kragujevcu postoji Udruženje kolekcionara koje organizuje prolećne i jesenje skupove. Na ova okupljanja dolaze kolege po kolekcionarskoj strasti i uz njihovu pomoć Ranković je sakupio ovu zavidnu i zanimljivu zbirku. Crkvene kalendare nabaljao je od prijatelja iz Beograda, Kruševca, Paraćina, Jagodine, Kraljeva, Niša, Pančeva…
- Crkveni kalendari se obično nalaze u kućama, domaćinstvima, porodicama… zaboravljeni i „pretekli” u nekim fiokama, ladicama, ormanima… Do pojedinih primeraka prilikom „slaganja” ove kolekcije dolazio sam čak i na buvljacima. Dakle to domaćinstvo više ne postoji, „rastureno je” ili ugašeno a potomci su te stvari odneli đuture na buvlju pijaci i tamo „rasprodali” porodičnu zaostavštinu, sa setom konstatuje naš sagovornik, dodajući da je zanimljivost i osobenost ovih „crkvenik knjižica” što se u njima pored datumara i verskih praznika uvek nalazi i prostor za beleške u koje su tadašnji vlasnici kalendara zapisivali šta im se značajno događalo u životu i to kojeg datuma, baš na koji praznik ili „slovo”. Na taj način u njima su zabeležene i za večnost ostale mnoge lepe, starinske reči i izrazi koji se danas više ne koriste u našem jeziku.
Najstariji kalendar u zbirci iz 1904.
A, baš takav kalendar je i nastariji kalendar u njegovoj kolekciji iz 1904. godine.
- Pored datuma crkvenih pokretnih i nepokretnih praznika, slava i postova ovaj kalendar nabraja i sve članove tadašnje crkvene uprave. U njemu se nalazi pojašnjenje Zakona o taksma i menicama ali i „upustva” kako se koriste telefonske i železničke veze. Kako se kupuju karte za vozni prevoz, gde se sve nalaze stanice na pružnim pravcima Beograd – Niš – Pirot – Caribrod (današnji Dimitrovgrad) i lapovo – Kragujevac. Do detalja su navedene razdaljine između gradova, tačni polasci vozova i cena „bileta” za njih, navodi naš sagovornik.
Inače, iz (za)beleški se vidi da je ovaj kalendar od pre 116 godina pripadao Antoniju M. Janoševiću, „svršenom učeniku šestog razreda kragujevačke Gimnazije”. Iz njegovih zabeležaka u kalendaru od 2. januara 1904. godine se vidi da se naša Gimnazija do tada zvala „Kralj Milan Prvi Obrenović” ali je sa promenom dinastije „izgubila” to ime.
Crkveni kalendar štampan u Švajcarskoj 1918.
U Rankovićevoj zbirci zanimljiv je kalendar Srpske pravoslavne crkve za 1918. godinu.
- On je štampan u Švajcarskoj, u ženevskoj štampariji „Srpskog kurira” a cena mu je iznosila 10 centi. Ovo izdanje sem meseca i datuma donosi i kompletan rodoslovov dinastije Karađorđevića. Delovi ovog kalendara su prevedeni na francuski jezik zbog potreba porodica naših ljudi koji su za vreme Prvog svetskog rata živele u Francuskoj i Švajcarskoj, prelistava Ranković.
Što se tiče dinastije Karađorđević, njihovim likovima obeležena su izdanja crkvenih kalendara između dva svetska rata.
- U međuratnom periodu naša crkva izdavala je takozvane čestitke-kalendare. Među tim džepnim kalendarskim izdanjima najlepša je naslovna strana kalendara za 1929. godinu sa zajedničkim portretom kralja Aleksandra i kraljice Marije Karađorđević.
I posle Drugog svetskog rata na koricama crkvenih kalendara nalazile su ličnosti iz „dinastija” ali „drugačije provinijencije”.
- Danas je, na primer nezamislivo, pogotovo za mlađe čitaoce, da su posle 1945. godine crkveni kalendari na koricama imali petokraku i likove druga Tita i Staljina dok je to „bratstvo i prijateljstvo” trajalo. Na jednom kalendaru iz moje kolekcije za 1945. godinu sem petokrake nalazi se i lik orača – zemljoradnika i pregaoca a to izdanje štampala je Izdavačko pripredna zadruga pri „Politici”, ističe naš sagovornik.
Od 1945. godine na koricama kalendara petokraka i orač
U predratnom, ratnom i posleratnom periodu postojali su posebna izdanja crkvenih kalendara za decu koji su se nosili u školskom priboru ali i izdanja za žene čija je veličina bila prilagođena da se smeste u damske tašne.
Damski crkveni kalendar
Dečji crkveni kalendar iz 1948.
Dečije kalendare mahom su koristila deca imućnijih građana, št se vidi po njihovoj (po)malo mondenskoj opremi i ekskluzivnijoj štampi. Njihov datumarijum sadržao je i datume svih važnijih praznika islamske i jevrejske veroispovesti. U Rankovićevoj kolekciji naročito se svojom lepotom crteža i ilustracija ističu dva primerka dečijih crkvenih kalendara za 1947. i 1948. godinu.