Kolona đaka sa crvenim ružama u rukama pošla je jutros na čas, ali ne onaj u školskim klupama, već na „Veliki školski čas” kada se sećamo stradalih nevinih civilia, među kojima su bili učenici i profesori. U jednoj zemlji seljaka na brdovitom Balkanu stradanje pre osamdeset i tri godine deo je kulture sećanja, a Kragujevčani svakog 21. oktobra odaju počast svima koji su te 1941. godine izgubili život u Šumaricama.
Nakon molebana i polaganja venaca, u okviru ovogodišnjeg programa izvedena je poema „Lekcije iz pamćenja” autora Dragana Hamovića, u režiji Nebojše Dugalića. Glumački ansambl su činili Nebojša Dugalić, Boris Pingović, Miloš Krstović, Saša Pilipović, Nikola Milojević, Dragan Stokić, Avram Cvetković, Nađa Jakovljević, Ana Todorović, Aleksandar Petković i David Pilipović.
- Osnovna kocepcija organizacije Velikog školskog časa podrazumeva da se svake godine angažuje novi pisac kako bi se dao novi pristup i novo viđenje same tragedije i žrtava. Za ovu godinu pisac je osmislio poemu koja je vrlo specifična, pa je bio ozbiljan zadatak za reditilja da sve to dramski uobliči i osmisli kao umetnički deo programa same manifestacije „Veliki školski čas”, navela je Marijana Stanković, direktorka Muzeja „21. oktobar”.
Dragan Hamović, pisac poeme „Lekcije iz pamćenja” istakao je da su komemorativne prilike na kojima istrajavamo i na kojima moramo istrajavati važnije nama, nego „dušama koje su već odavno na svetlom mestu bez uzdisanja”. Naveo je da i danas trpimo razne imperijalne izazove i da nam ovakvi primeri, i ovakva mesta pomažu da osnažimo onaj impuls opstanka, odbrambeni impuls bez koga kao narod, kao zajednica, i pojedinačno nismo „ništa”.
Hamović ima iskustvo pisanja poeme o streljanju u rodnom Kraljevu, o događaju koji se desio iste 1941. godine. Kada su prestala streljanja talaca u Kraljevu, nastavljena su još silovitije, u Kragujevcu.
- Kao rođeni Kraljevčanin koji je rastao u doba kada su i kraljevački i kragujevački oktobar uzrastali kao oblik kulture sećanja, te oktobre sam doživljavao kao vreme za jačanje i oblikovanje pripadnosti sredini iz koje sam potekao, a Kraljevo i Kragujevac su ne samo susedi, nego i, kako sam zapisao u belešci u knjizi – u krvnom srodstvu. Kada je završeno streljanje u Kraljevu, počelo je u Kragujevcu. Iste su nemačke jednice vršle egzekuciju, i iz Kraljeva je potekla sama komanda da se pristupi toj egzekuciji. Kraljevački i kragujevački oktobar je za mene jedan diptih, jedna celina, koju sam nastojao pesnički da izrazim, rekao je Hamović.
Ministarka prosvete, Kragujevčanka Slavica Đukić Dejanović navela je da se nigde ne može lekcija istorije učiti na način kao što to može u kragujevačkim Šumaricama, jer je „21. oktobar 1941. godine dan najdubljeg bola i naša sećanja su preplavljena tom emocijom”.
- Šaljemo poruku da se Šumarice 1941. godine nikada i nigde ne smeju ponoviti, naglasila je ministarka prosvete.
Podsećamo, streljanja nevinih civila tokom oktobra 1941. godine, od strane nacista dogodila su se, jer su dva pokreta otpora u Srbiji od 14. do 16. oktobra 1941. na putu Gornji Milanovac–Kragujevac vodili bitku sa snagama okupatora. Ubili su 10 vojnika Vermahta, a 26 ranili.
Po principu „100 za jednog” odmazda je trebalo da pred streljačke vodove izvede 2.300 nedužnih Kragujevčana, ali je rukovodilac streljanja major Paul Kenig komandant 724. puka nacističke vojske bio i više nego revnostan pa je naredio pogubljenje 2.794 civila.
Masakr su preživele 64 osobe. Streljanja su počela 19. oktobra u selima Ilićevo, Maršić i Grošnica kod Kragujevca, kada je ubijeno 415 meštana, a 21. oktobra 1941. u Šumaricama streljano je 2.264 civila, među kojima je bio 261 mladić srednjoškolskog uzrasta i 40 dece od 11 do 15 godina. Najviše je stradalo Srba, 200 Roma i 39 Jevreja.
