U blizini sela Poganovo, na levoj obali reke Jerme, nalazi se manastir posvećen Svetom Jovanu Bogoslovu, u narodu poznat kao Poganovski manastir. Krajem 14. veka, i tačnije 1395. godine, manastir je podignut od strane srpskog plemića Konstantina Dejanovića Dragaša, sestrića cara Dušana, a čitav vek kasnije živopisao ga je umetnik iz predela severne Grčke.
Nakon gotovo šest vekova od svog nastanka, Poganovski manastir postaje centar okupljanja likovnih stvaralaca, kada 1993. godine grupa umetnika iz obližnjeg Dimitrovgrada na čelu sa tadašnjim upravnikom Galerije “Metodi Meta Petrov” i jednim od njenih osnivača, akademskim vajarom Dimitrom Ilijevim dolazi na ideju da osnuje likovnu koloniju. Tih devedesetih godina, Dimitrovgrad kao grad koji je iznedrio znatan broj akademskih umetnika, i prirodne lepote poganovskog kraja i živopisnog kanjona reke Jerme uspeli su da se sliju u začetak značajne kulturne manifestacije – Međunarodnu likovnu koloniju „Poganovski manastir“. U organizaciji Opštine Dimitrovgrad, Centra za kulturu i Galerije “Metodi Meta Petrov”, ove godine Kolonija je održana 26. put, te u neprekinutom trajanju premašila dve i po decenije postojanja i rada.
U prvoj Koloniji 1993. godine učešće je uzelo osmoro umetnika iz Niša i Beograda, a okupljanje stvaralaca najpre je bilo vezano za prostor samog Manastira Sveti Jovan Bogoslov – u manastirskoj porti umetnici su stvarali, a boravili u manastirskom konaku. U kasnijem periodu mesto održavanja Kolonije menjalo se u više navrata: održavana je i u Zvonačkoj Banji, gde su umetnici boravili u nekadašnjem hotelu “Mir”, kao i u samom selu Poganovo, uz smeštaj stvaralaca u lokalnim etno-kućama.
Menjalo se i vreme održavanja ove manifestacije – iako je od nastanka po tradiciji održavana u periodu od 1. do 10. avgusta, od prošle godine Kolonija se saziva u septembru, kao jedan od kulturnih događaja kojima se obeležava praznik opštine Dimitrovgrad. Pored Opštine Dimitrovgrad kao pokrovitelja, Koloniju su finansijski podržavali i Ministarstvo kulture Republike Srbije i Nacionalni savet bugarske nacionalne manjine, ali, kako saznajemo u Galeriji – u novije vreme podršku je nastavila da pruža samo Opština Dimitrovgrad.
Ono što se nije promenilo u prethodnih 25 godina su ljubav prema umetnosti i priroda i kulturno nasleđe kao nepresušni izvor inspiracije. U svojoj bogatoj istoriji, Međunarodna likovna kolonija “Poganovski manastir” nikada nije ostajala bez interesenata, a za četvrt veka postojanja u njoj je učestvovalo više od 260 umetnika – stvaralaca iz više od 35 gradova i opština u Srbiji, kao i iz inostranstva. Osim učesnika iz susedne Bugarske, nadahnuće su ovde potražili i slikari iz Makedonije, Hrvatske, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Slovenije, Rumunije, ali i iz znatno udaljenijih zemalja, poput Rusije, SAD-a, Engleske, Danske, Poljske, Grčke, Indije, Kine, Irske, Meksika, Italije, Holandije.
I mada je u prethodnim periodima u Koloniji u proseku učestvovalo između 10 i 12 umetnika godišnje, 2018. kao godina u kojoj se obeležava 13 decenija kulture u Dimitrovgradu u Poganovu je okupila čak 17 umetnika koji žive i rade u različitim delovima Srbije i u tuđini, ali ih povezuje Dimitrovgrad kao rodni kraj. Prema rečima upravnika Galerije “Metodi Meta Petrov” Zorana Andonova, poziv za učešće u ovogodišnjoj Koloniji bio je upućen na adresu 22 stvaraoca poreklom iz ovog kraja. Sama ova brojka prikazuje Dimitrovgrad kao malo mesto iz koga potiče veliki broj likovnih stvaralaca, kako već iskusnih, tako i mladih naraštaja koji tek upisuju i završavaju likovne akademije u zemlji i inostranstvu.
Dvadeset i pet saziva Kolonije donela su Dimitrovgradu i bogatu i vrednu umetničku zbirku – od ukupno 538 umetničkih dela u fondu Galerije „Metodi Meta Petrov“, među kojima su ulja na platnu, grafike i skulpture, čak 95% čine upravo radovi nastali u okviru Međunarodne likovne kolonije „Poganovski manastir“. Dela nastala na prethodnoj koloniji svake godine bivaju predstavljena na posebnoj izložbi uoči otvaranja novog izdanja kolonije, a radove nastale u okviru ove manifestacije do sada su imali prilike da vide i ljubitelji umetnosti u nizu gradova u Srbiji, kao i u Sofiji.
Uz dugogodišnju tradiciju, Kolonija je postala prestižna manifestacija sa međunarodnim karakterom, koja neguje umetničke vrednosti i multikulturalnost, i koja se 2000. godine našla među 20 najuspešnijih i najznačajnijih likovnih događaja ove vrste u Republici Srbiji.
Prema mišljenju Zorana Andonova, koji je na mestu upravnika Galerije u prethodne četiri godine, a kao zaposlen u Centru za kulturu u organizaciji Kolonije učestvuje već celu deceniju, reč je o kulturnom događaju koji uspeva da 25 godina održi željeni nivo kvaliteta:
“Zahvaljujući angažovanju Dimitra Ilijeva i celog tima koji se bavi organizacijom, u Koloniji je učestvovao značajan broj poznatih imena iz oblasti likovne umetnosti. Uz kvalitet radova nastalih na Koloniji, uspeh je i sama činjenica da nam je pošlo za rukom da održimo manifestaciju u ovom obimu i kvalitetu“, kaže Andonov. Takođe, dodaje da su postojale i ideje o organizovanju pratećih manifestacija Kolonije – kao što je škola umetnosti namenjena mladima, koji bi u okviru Kolonije mogli da se umetnički obrazuju, da se druže sa umetnicima i zajednički stvaraju, mada zasada ovakve aktivnosti još uvek nisu realizovane.
Povodom dvadesetpetogodišnjice likovne kolonije, prošle godine je u selu Poganovo održan i okrugli sto kome su prisustovali organizatori, umetnici, kao i istoričari umetnosti i književnosti, a na kome se razgovaralo o značaju, prošlosti i budućnosti ove kulturne manifestacije. Iz ovog okupljanja proistekao je i zbornik radova „25 godina Međunarodne likovne kolonije Poganovski manastir“, koji je svetlost dana ugledao uoči otvaranja ovogodišnjeg, 26. saziva Kolonije.
D. Jelenkov
Foto: Iz arhive Internet portala FAR
Tekst je objavljen u okviru projekta „Dimitrovgrad – Kragujevac – Pančevo: Kulturno nasleđe i multikulturalnost”, koji partnerski realizuju udruženja Emblema iz Dimitrovgrada, Šumadinka iz Kragujevca i Omnibus iz Pančeva na sajtovima www.far.rs, www.glassumadije.rs i www.pancevo.city.
Projekat je podržalo Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije.