Leto u doba korone se bliži polako svom (ne)slavnom kraju. Zbog pandemije teško ko se može ove sezone pohvaliti nekim naročitim turističkim postignućima iz sasvim opravdanih razloga. Da li je kovid „pojačao” i „podstakao” domaći turizam tek će se još videti po sumiranju rezultata ali u eri apelovanja „posetimo i obiđimo domaće” (bivalo je to i pre „upoznaj domovinu da bi je više voleo” i bez kovida) logično se nameće pitanje kakvi su naši, ovdašnji kragujevački turistički potencijali. Prosto: „su čim bi izašli pred turistu”? A, nije baš da nema ništa, naprotiv.
Oni čiji je posao i promocija kulturno-istorijskih i turističkih potencijala i ponuda Gradska turistička organizacija Kragujevac još odavnu su sistematizovali sve što bi putnika namernka moglo da zainteresuje (zabavi, razonodi, osveži…) u našem kraju i „postavili” na njihovom sajtu. U odeljku „Šta videti” prikazani su turistički aduti „podeljeni” po celinama: Kulturno-istorijske znamenitosti (Milošev venac, Knežev arsenal, Spomen park „Kragujevački oktobar”…), Sakralni objekti (crkve i manastiri) i Prirodne atrakcije (Akvarijum na PMF-u, Botanička bašta u Šumaricama, jezera…).
Najznačajniji kulturno-istorijski kompleks „Milošev venac” obuhvata deo centralnog gradskog područja u kojem se nalaze najznačajniji objekti izgrađeni u vreme kada je Kragujevac bio prva prestonica moderne srpske države (1818 – 1841). Ime je dobio po Knezu Milošu Obrenoviću koji je Kragujevac proglasio za glavni grad tek oslobođene Srbije. Najznačajnije znamenitosti su skoncentrisane na levoj i desnoj strani Lepenice, najveće reke u kragujevačkoj kotlini, duge oko 48 km, čije obale u centru grada povezuju stari armirano-betonski mostovi, prvi te vrste u Srbiji.
Iz Gradske turističke organizacije naglašavaju da su i danas očuvani pojedini objekti izgrađeni u periodu od 1818. do 1841. godine, ali i u drugoj polovini 19. i početkom 20. veka.
Najznačajnija zdanja na ovom „potezu” su: Amidžin konak, Stara (Pridvorna ili Miloševa) crkva, zdanje Stare skupštine, Konak kneza Mihaila, Gimnazija, Teatar, Zgrada Gradske tržnice (doduše nedavno devastirana), Spomenik palim Šumadincima (rad Antuna Avgustinčića)…
U neposrednoj blizini je i Knežev arsenal jedinstveni vojno industrijski i arhitektonski kompleks u Srbiji i Evropi. Ova svojevrsna ambijentalna celina sastoji se od fabričkih zgrada i radionica, sa kraja 19. i početka 20. veka. Proglašen je za kulturno dobro od velikog značaja 1979. godine. Autentičnost najstarije srpske industrije sačuvana je u neposrednom gradskom jezgru i to predstavlja idealan položaj za konzerviranje i valorizaciju u kulturne, umetničke i turističke svrhe, „podsećaju” iz Gradske turističke organizacije.
U Kneževom arsenalu nalazi se muzej „Stara livnica” koji ima jedinstvenu postavku oruđa i oružja i prateće opreme iz 19. i 20. veka, prepravljanih ili proizvedenih u kragujevačkoj fabrici oružja.
U spomen na žrtve streljanja u oktobru 1941. godine, čitav prostor Šumarica je pretvoren u Spomen park, koji se prostire na 352 hektara. Spomen park „Kragujevački oktobar” osnovan je 1953. godine i kroz ovaj memorijalni kompleks vodi kružni put dug sedam kilometara. Posetioci Spomen parka mogu da vide lokacije na kojima se nalazi 30 masovnih grobnica, od kojih je deset humki umetnički oblikovano.
Na ulazu u Spomen park podignuta je Muzej „21. oktobar” u čijoj je arhitekturi naglašena simbolika kragujevačke tragedije. Na teritoriji Spomen parka „Kragujevački oktobar” nalaze se i spomenici stradalima u Prvom svetskom, balkanskim i drugim ratovima na području Kragujevca poput Memorijalnog kompleksa „Slovačko groblje” i Starog vojničkog groblja u Šumaricama.
Od gradskih hramova na sajtu GTO Kragujevac izdvojene su kao nesumnjivo najstarija Stara (Miloševa) i Saborna (Nova) crkva ali su navedeni i hramovi Svetog Petra i Pavla u Grošnici, Svetog Save na Aerodromu, kao i katolička crkva Svetog Josipa Zaručnika (u centru grada) i zaniljiva crkva Kumanica (Svetog Nikole) u Ramaći.
Akvarijum u Kragujevcu je prvi javni akvarijum u Srbiji. Nalazi se u prostorijama Prirodno-matematičkog fakulteta. Na preko 300 metara kvadratnih izloženo je više od 400 akvarijuma, čija ukupna zapremina iznosi preko 60.000 litara.
Posetioci u Akvarijumu mogu da vide živi svet kopnenih voda, kako naše zemlje i Balkanskog poluostrva, tako i tropskih i suptropskih područja Azije, Afrike, Južne Amerike i Australije.
Zastupljene su ribe naših potoka, reka i jezera, kao i egzotične tropske ribe. Osim riba, tu su i vodozemci, gmizavci i različite vrste beskičmenjaka.
Botanička bašta prostire se na oko 18 i po hektara u okviru kompleksa Spomen parka „Kragujevački oktobar”. Bašta je svečano otvorena 1997. godine u okviru Instituta za biologiju Prirodno-matematičkog fakulteta u Kragujevcu.
Posetiocima su dostupni brojni zanimljivi edukativni i turistički sadržaji. U izložbenom delu, koji se nalazi u neposrednoj blizini ulaza, izgrađeni su letnjikovac, „Eko slagalica”, „Tematski vrt – začinska bašta”, „Vrt za kolonizaciju”, „Bašta boja”, „Hotel za insekte”, „Mini bašta”, „Pica vrt”, „Apotekarski vrt”…
Potencijalnim turistima u našem gradu iz GTO Kragujevac posebno preporučuju i tri gradska jezera: Bubanjsko, Šumaričko i Grošničko (Vodojažu).
Naravno na sajtu Gradske turističke organizacije pedantno su pobrojana i ostala značajna zdanja, kulturne ustanove, arhitektonsko-urbanističke celine u našem gradu i okolini poput: Zgrada Okružnog suda (nekadašnja palata Okružnog načelstva), Regentova kuća (u glavnoj ulici), Blok „Moskva”, Zgrada Uprave Vojno-tehničkog zavoda, Stara radnička kolonija i zdanje Sokolane, kompleks Nova kolonija, Palata Narodne banke, Bogoslovija „Sveti Jovan Zlatousti”, Legat Nikole Koke Jankovića, naselje Aerodrom…
Tu su i brojni spomenici od već pominjanih Palih Šumadinaca, Nikole Tesle (FIN ili nekadašnji Mašinski fakultet), Joakimu Vujiću (Knjaževsko-srpski teatar), Vuku Karadžiću (Gimnazija), Topolivcu (Upravna zgrada „Zastave”), kralju Aleksandru Prvom Karađorđeviću (Sokolana), prvoj štafeti (kod „Štafete”), vojvodi Radomiru Putniku (ispred Suda), Jovanu Ristiću (na obali Lepenice), Ranjeniku (u Velikom parku), 1.300 kaplara (Šumarice), Uspenje (kod „Robnjaka”), Prvom Liceju (eks „Dubrovnik” sada Rajfajzen), Miloju Pavloviću (nekadašnja Učiteljska škola sada PMF), Raki Ljutovcu (a, gde nego na Metinom brdu odakle je srušio prvi avion u istoriji ratovanja)… i mnogi drugi.
Naravno, Gradska turistička organizacija na svom sajtu pod odeljkom „Šta raditi” nije zaboravila da skrene pažnju i na gradske ustanove kulture i umetnosti ali i mesta gde posetioci našeg grada mogu da se provedu i zabave. Tu su preporučeni brojni barovi, kafane i kafići, poslastičarnice i restorani domaće i internacionalne kuhinje. Za one koji vole šoping i kupovinu pobrojani su svi tržni centri i mega marketi a nisu zaboravljeni ni poklonici lova i ribolova, planinarenja, jahanja, ekstremnih sportova (Avantura park) koji mogu u našem gradu i okolini pronaći kutak baš za svoju dušu.
Pa, tako ako vas neko upita „šta ima i može da se obiđe i pogleda u Kragujevcu?” da vas ne zatekne nespremne a možda vas i ovaj tekst sa podacima (i fotografijama) sajta Gradske turističke organizacije inspiriše da i sami obiđete neku znamenitost Kragujevca i okoline, da posetite neko mesto na kome nikada niste bili ili barem ne odavno.
Piše Zoran Mišić (po podacima sa Sajta GTO Kragujevac)
Fotografije Jovan Živanović (iz arhive GTO Kragujevac)